स्वराज्य-स्वराज्याचा रुपया बद्द नाहीं, तो खणखणीत वाजतो

द्रव्याचा उपभोग घेत नाहीं, त्यास लक्ष्मी शोभत नाहीं   सूर्य शिळा, अग्नि ओवळा, आणि गंगा पारोशी म्हणतां येत नाहीं   मृत्यू बहीरा आहे, तो कोणाची तक्रार ऐतक नाहीं   अडचणीच्या कामांत पडतो तो आपला गळा फांसून घेतो   सगळा गांव बाबाचा, आणि कोणी नाहीं माझ्या कामाचा   नाहीं धरायला डहाळी, नाहीं धरायला मुळी   ज्‍याला नाहीं अबरू, तो पडला गबरू   पाठीला डोळे नाहींत मागचें दिसत नाहीं   तो   स्वतः मेल्यावांचून स्वर्ग दिसत नाहीं   मुसळास-मुसळाशीं गांठ पडत नाहीं   असेल मालक शेती तर होती, नाहीं तर माती   दैवाचा फटका, नाहीं अद्यापि ठाउका   बाळी-बाळी बुगडी लेणें नाहीं व खोकला पडसें दुखणें नाहीं   चोर चोरीसे गया, तो हेरी फेरीसे न गया   मानणें-मानला तर देव, नाहीं तर दगड धोंडा   मेल्याविणा स्वर्ग दिसत नाहीं   जो काम लोभ दूर सारी, तो सुखें वर्ते देहधारी   जित्‍या नाहीं गोडी, मेल्‍या बंधने तोडी   ज्‍याचे पदरीं पाप, तो मुंबईला जातो आपोआप   लाज नाहीं मना, कोणी कांहीं म्हणा   भडभडया-भडभडया तो कपटीद नसतो   सगळ्याचा वायदा चालतो पण पोटाचा वायदा चालत नाहीं   सुकुमार बिबी आणि चाबका जोगी, चाबुक तुटला पण वळ नाहीं उठला   वृत्ति-वृत्तीला बांध घालणें ती बुद्धि आणि बांध राहूं देत नाहीं ती बद्धी   दरबारीं आपला हितकर, तो पैशाचा चाकर   हात (ता-तो) फळी   चोर तो चोर आणि-आणखी शिरजोर   जगांतून उठला तो आकाशांत टांगला   मोघा-मोघा करतां येईना तो रांजण करुं लागणें   नाकांत नाहीं कांटा, दिमाख मोठा   प्रपंच साधून परमार्थाचा लाभ ज्याणें केला । तो नर भला भला॥   गृहस्‍थाश्रम झेपत नाही, संन्यास पाळत नाहीं   मना एवढा ग्वाही, त्रिभुवनांत नाहीं   गुह्य ठेवण्याची नाहीं युक्ति, तर राज्‍य चालविण्याची भ्रांति   चांगला समागम, तो जाणा उत्तम   तेली, ससा, गुरव, म्‍हसा, गांवा गेला तो येईल कसा?   हाताचा हताळ पुरवतो पण तोंडाळ पुरवत नाहीं   दैव आलें द्यायला अन्‌ पदर नाहीं घ्यायला   आले मी नांदायला, अन् मडकें नाहीं रांधायला   कांही प्राप्त होईना ज्‍यास, तो म्‍हणे मला आधींच त्रास   फुटकी कांच नी गेली पत, पुन्हां येत नाहीं   जगाशीं झगडल्‍याशिवाय मनुष्‍यपण येत नाहीं   मनाची नाहीं, पण जनाची तरी ठेवावी   घडी मोडली ती सुधारणें नाहीं   पवळ्याजवळ (शेजारीं) ढवळा बांधला वाण नाहीं पण गुण लागला   ज्‍यानें पाहिला नाहीं दिवा, त्‍यानें पाहिला आवा   ज्‍याचे अंगी सामर्थ्य तो राजा   डोळ्यांत जर एक कण राहात नाहीं, तर हिशेबांत एक पै कशी सामावेल   केव्हां नाहीं केव्हां